आपला भारत देश हा शेतकऱ्यांचा देश आहे. शेतकरी आपल्या कुटुंबासाठीच नाही तर संपूर्ण देशासाठी अन्न पिकवतात. त्यांची मेहनत खूपच मोठी असते. म्हणूनच त्यांना देशाचा “कणा” म्हटले जाते. भारतातील बरेच लोक शेतीशी थेट किंवा आडपडत्या मार्गाने जोडलेले आहेत.
पण आजकाल शेतकऱ्यांना खूप अडचणी येतात. कधी खूप पाऊस होतो, कधी दुष्काळ पडतो, कधी वादळ येते, तर कधी बाजारात दर कमी होतात. या सगळ्यामुळे शेतकऱ्यांना नुकसान होते. म्हणूनच सरकारने शेतकऱ्यांना मदत करण्यासाठी काही योजना सुरू केल्या आहेत. त्यापैकी एक म्हणजे “प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना”.
पीएम किसान योजना म्हणजे काय?
ही योजना फेब्रुवारी २०१९ मध्ये सुरू झाली. या योजनेत शेतकऱ्यांना पैसे दिले जातात जेणेकरून त्यांना शेतीसाठी थोडी आर्थिक मदत मिळावी.
शेतकऱ्यांना या योजनेतून वर्षाला ६,००० रुपये दिले जातात. हे पैसे एकदम न देता तीन वेळा देतात – प्रत्येक वेळी २,००० रुपये. या हप्त्यांचे वेळापत्रक असते:
- पहिला हप्ता: डिसेंबर ते मार्च
- दुसरा हप्ता: एप्रिल ते जुलै
- तिसरा हप्ता: ऑगस्ट ते नोव्हेंबर
हे पैसे थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा होतात. त्यामुळे कोणताही मधला माणूस यात अडथळा आणू शकत नाही.
हे पैसे शेतकरी कशासाठी वापरतात?
शेतकरी या पैशांचा वापर बियाणं, खते, औषधे खरेदी करण्यासाठी करतात. काही शेतकरी मुलांच्या शिक्षणासाठी, औषधोपचारासाठी किंवा शेतीसाठी लागणाऱ्या छोट्या यंत्रसामग्रीसाठी देखील हे पैसे वापरतात.
या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना सावकारांकडून कर्ज घेण्याची गरज कमी होते. शिवाय, बँकेचा वापर केल्यामुळे त्यांचे आर्थिक व्यवहारही सुरक्षित होतात. वेळेवर पैसे मिळाल्यामुळे त्यांना खरीप आणि रब्बी हंगामासाठी तयारी करता येते.
योजना कोणाला मिळते आणि कोणाला नाही?
या योजनेसाठी पात्र शेतकरी कोण?
- ज्यांचं स्वतःच्या नावावर शेती आहे.
कोण पात्र नाही?
- सरकारी नोकरी करणारे लोक
- डॉक्टर, वकील, इंजिनिअर, सीए (अर्थतज्ज्ञ)
- जास्त कर भरणारे लोक
- संस्था किंवा कंपनीच्या नावावर शेती असलेले
नोंदणीसाठी लागणारी कागदपत्रे:
- आधार कार्ड
- जमीन कागदपत्र
- बँक खात्याची माहिती
- फोटो
- मोबाईल नंबर
नोंदणी कशी करावी?
शेतकरी खालीलपैकी कोणताही मार्ग वापरून नोंदणी करू शकतात:
- जवळच्या कृषी कार्यालयात जाऊन
- pmkisan.gov.in या वेबसाइटवरून
- CSC केंद्रावरून (कॉमन सर्व्हिस सेंटर)
- PM Kisan मोबाईल अॅप वापरून
शेतकऱ्यांना कोणताही पर्याय निवडता येतो. हे सर्व मार्ग खूप सोपे आणि सोयीचे आहेत.
हप्त्यांची माहिती
आजपर्यंत १८ हप्ते शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा झाले आहेत. १८वा हप्ता ५ ऑक्टोबर २०२४ रोजी जमा झाला. पुढील १९वा हप्ता मे २०२५ मध्ये दिला जाणार आहे.
हा हप्ता खरीप हंगाम सुरू होण्यापूर्वी दिला जातो, त्यामुळे शेतकऱ्यांना पेरणीसाठी खूप मदत होते.
आपला हप्ता मिळाला की नाही हे कसे तपासावे?
तुम्ही खालीलपैकी कोणत्याही पद्धतीने तपासू शकता:
- pmkisan.gov.in या वेबसाइटवर जाऊन “Beneficiary Status” मध्ये आधार क्रमांक टाकून
- PM Kisan अॅप वापरून
- १५५२६१ या टोल-फ्री नंबरवर कॉल करून
- जवळच्या कृषी कार्यालयात जाऊन
यामुळे तुम्हाला लवकर माहिती मिळू शकते.
काही अडचणी
- वर्षाला ६,००० रुपये हे काही शेतकऱ्यांसाठी कमी असतात.
- काही वेळा बँक खाते किंवा आधार कार्डाशी संबंधित समस्या येतात.
- ज्यांच्याकडे स्वतःची जमीन नाही, त्यांना या योजनेचा लाभ मिळत नाही.
- काही भागात इंटरनेट किंवा माहितीचा अभाव असल्यामुळे शेतकरी नोंदणी करू शकत नाहीत.
सुधारणा काय कराव्यात?
- शेतकऱ्यांना मिळणारी रक्कम १०,००० रुपये केली जावी.
- प्रत्येक गावात नोंदणीसाठी शिबिरे घ्यावीत.
- भूमिहीन शेतमजुरांनाही या योजनेत सामावून घ्यावे.
- तक्रारींचे निराकरण लवकर व्हावे यासाठी स्वतंत्र केंद्र तयार करावे.
- ज्या भागात इंटरनेट नाही तिथे मोबाईल व्हॅन पाठवून माहिती द्यावी.
प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना शेतकऱ्यांसाठी खूप उपयोगी आहे. यामुळे त्यांना थोडी आर्थिक मदत मिळते. वेळेवर पैसे मिळाल्यामुळे शेतीची तयारी आणि खर्चाचे नियोजन करणे सोपे होते. काही सुधारणा केल्यास ही योजना अजून जास्त उपयोगी ठरू शकते.